ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ του Σπύρου Παπαδόπουλου θεολόγου

!	Ἐγώ, ἀδελφοί μου, ὡς δοῦλος ἀνάξιος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν περιερχόμενος καὶ διδάσκων τοὺς χριστιανοὺς τὸ κατὰ δύναμιν μὲ ἄδειαν τῶν κατὰ τόπους ἀρχιερέων, ἦλθαν καὶ ἐδῶ εἰς τὴν χώραν σας καὶ βλέπων ὅτι δὲν ἔχετε σχολεῖον νὰ διαβάζουν τὰ παιδιὰ σας χωρὶς πληρωμὴν ἐπαρακίνησα τοὺς χριστιανοὺς καὶ ἔδωκαν τὸ κατὰ δύναμιν καὶ προαίρεσιν διὰ τὸ σχολεῖον σας. Πρέπει ἡ εὐγενία σας πάντες νὰ βοηθᾶτε πάντοτε τὸ σχολεῖον σας ἐξ ἰδίων πόρων ἤ κοινῶς ἀπὸ τὴν χώραν ἤ καὶ ἀπὸ βακούφια (ἐκκλησιαστικὰ κτήματα), διὰ νὰ λάβετε παρὰ Θεοῦ τὸν μισθὸν καὶ τιμὴν παρὰ τῶν ἀνθρώπων
!	Μιὰ μέρα ἀνοίγοντας τὴν Καινὴ Διαθήκη ἔπεσε τὸ βλέμμα του στὸ χωρίο νὰ μὴ ζητᾶ κανένας μόνο τὸ συμφέρο τὸ δικό του ἀλλὰ καὶ τὸ συμφέρο τοῦ ἀδελφοῦ του. Αὐτὸ τὸ θεώρησε σὰν κλήση ἀπὸ τὸ Θεὸ
!	Καὶ ὅπου ἂν ἐπήγαινεν ὁ τρισμακάριστος, ἐγίνετο μεγάλη σύναξις τῶν χριστιανῶν, καὶ ἤκουαν μετὰ κατανύξεως καὶ εὐλαβείας τὴν χάριν καὶ γλυκύτητα τῶν λόγων του, καὶ ἀκολούθως ἐγίνετο καὶ μεγάλη διόρθωσις καὶ ὠφέλεια ψυχική. Ἦτο δὲ ἡ διδαχὴ του ἁπλουστάτη ὡσὰν ἐκείνη τῶν ἁλιέων. Ἦτο γαλήνιος καὶ ἡσύχιος, ὁποὺ ἐφαίνετο καθολικὰ νὰ εἶναι γεμάτος ἀπὸ τὴν χάριν τοῦ ἱλαροῦ καὶ ἡσύχου Ἁγίου Πνεύματος. Ἀλλὰ καὶ ὁ Θεὸς ἄνωθεν συνήργει καὶ ἐβεβαίωνε τὰ λόγια του μὲ σημεῖα καὶ θαύματα, καθὼς ποτε διὰ τῶν τοιούτων θαυμάτων ἐβεβαίωνε καὶ τὸ κήρυγμα τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων του
!	Ἀπ' ὅπου περνοῦσε ἐνδιαφερόταν καὶ γιὰ τὰ γράμματα, τὴ μόρφωση τοῦ λαοῦ. Θεωροῦσε τὴν παιδεία, μεταξὺ ἄλλων σὰν «προϋπόθεση ἀναγεννήσεως τοῦ ἔθνους καὶ τὴν ἵδρυση σχολείων σὰν τὸ βασικότερο καὶ σπουδαιότερο ἔργο ὑποδοχῆς ποὺ θὰ φέρει στὸν κατάλληλο καιρὸ τὸ «ποθούμενο» δηλαδὴ τὴ λευτεριὰ ἀπὸ τοὺς Τούρκους
!	Μὲ τὶς ἐνέργειες τοῦ Ἁγίου λειτούργησαν 10 σχολεῖα Μέσης Ἐκπαιδεύσεως καὶ περίπου 200 κατώτερα
!	Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἔβλεπε τὸν ἄνθρωπο ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καὶ προορισμό του νὰ ὁμοιωθεῖ καὶ νὰ ζήσει αἰώνια μαζὶ μὲ τὸ Δημιουργό. Εὔκολα τώρα μποροῦμε νὰ διαπιστώσουμε τὴν παιδεία ποὺ συνιστοῦσε.
!	Καλύτερον, ἀδελφέ μου, νὰ ἔχης ἑλληνικὸν σχολεῖον εἰς τὴν χώραν σου, παρὰ νὰ ἔχης βρύσες καὶ ποτάμια· καὶ ὡσὰν μάθης τὸ παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται ἄνθρωπος. Τὸ σχολεῖον ἀνοίγει ἐκκλησίας· τὸ σχολεῖον ἀνοίγει τὰ μοναστήρια
!	Ἂν τὸ ἔθνος δὲν βιώσει τὸ πνεῦμα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ καὶ τῶν ἄλλων προδρομικῶν μορφῶν τῆς μεγάλης ἐκείνης ἐποχῆς, εἶναι καταδικασμένο σὲ πνευματικὸ θάνατο. Ἡ ἐλπίδα ποὺ ἀπομένει σὲ μένα εἶναι ὁ λαός μας. Αὐτὸς ποὺ ὕψωσε τὸν ταπεινό του Διδάχο ὥς τὴν ἁγιότητα, θὰ ὑψώσει καὶ τὸ Γένος μας στὸν ἀληθινό του προορισμὸ μέσα στὸ σημερινὸ κόσμο